Bu dunya bizim memleket.
Ya bu asagidaki alintilar guzel de arkadaslar, mesela Dogan'in mailleri fwd etmesi de bir cozum olabilirdi, ya da Ozan'in Detmar Doering'in Lao Tsu yazisina direk link vermesi. Bizim konseyimizde bizim yazdigimizdan cok daha fazlasi bu alintilar oldu simdi?
Dogan'in fwd mesajlarindan baslayayim. Ne kadar püriten ve fundamentalist olduklari elestirisini dile getirme isini Ozan'a birakarak konuya geceyim. Digerlerinde bir sey bulamadim, Ekmel Tezel'inki ile ugrasacagim, umarim bir gun okur da bir ise yarar. :)
Ekmel Tezel'in yazisi bir cok soruya cevap veremiyor. Liberteryenizm klasik liberalizmin bir baska adi, Avrupa'da "klasik liberal" olarak gecen hemen herkes Amerikan kaynaklarinda liberteryen diye gecer. Locke vs gibi gercekten tarihsel anlamda da eski olanlar degil tabii, ama yeniler. Ote yandan insanin istedigi guvenlik sirketini secebilecegi modelin adina da zaten liberteryenizm degil anarko-kapitalizm deniyor, ama tutmus bir dusunce degil. Tam anarsizm denmemesinin de iki sebebi var: Birincisi anarko kapitalist modelde ultra minimal de olsa gene kanun koyucu bir devlet ongorulmekte, ama bu devlet sadece adaletin ne oıldugunu tespit eden konumunda olmakta. Saha gorevi olan polislik vs ise taseron rekabetci firmalara yaptirilmakta. Ikincisi bu rekabetci piyasanin anarsik bir ortam dogurmayacagi, cunku bireylerin kendilerini korumayacagi, devletin muhatap alacagi ve bir anlamda denetleyebilecegi sirketlerin varolacagi ongoruluyor. Yani, Ronald Coase'in ongordugu anlamda, sirketlerin varolan piyasayi tam bir kaos olmaktan cikarip musterileri ve kendilerinden olusan kapali duzenlilik gruplarinin toplamina donusturecegi. Herkesin kendi baz istasyonunu kurmasindansa Telsim-Turkcell ve Avea ve benzerlerinden olusan competitive bir piyasanin islev acisindan daha az anarsik olacagi gibi. Anarko-Kapitalist dusunce varsayimlariniz yanlis olunca tutarliligin sizi dogru sonuclara nasil goturmeyeceginin bir kanitidir.
Ote yandan liberteryenizm'i en duzgun ifade eden kisi olarak Nozick gecer her yerde, Ama onun kendisi kitabinda ayni cografyada coklu bir devlet olabilecegini cok acik bicimde reddeder, anasistlere neden anarsizmle olmayacagini ilk bolumde soyleyip ikinci bolumde Rawls'la olan asil devlet tartismasina gecer (ve ona da bu sefer devletle neden olmayacagini soyler).
Ote yandan kimse yari anarsik bir dunyada yasamadigimizi iddia edemez. Tuhaf olan da bunun bir turlu anlasilmamasi. Diyelim rekabetci olarak hizmet eden guvenlik sirketleri var ve hepsi ayni bolgede ayni anda farkli kisilere hizmet veriyorlar. Simdi bu ozgurlukse aslinda ticari bir ozgurluk, yani kosullarda iki taraf da anlasmak zorunda. Sabit ve ihlal edildiginde sana halk ihtilali yapmayi mesru kilan haklarin falan yok, anlasmandan dogan haklarin var sadece. (Adam senin haklarini cignerse gider ust-devletin ticaret mahkemesinde surunursun, mahkum ettirirsen de devlet kendi anlasmali oldugu guvenlik sirketi araciligiyla bu sirketten senin hakkini alir. Bu asamada modelin eksiklerini yuzune vurmayalim; mesela devletin anlasmali oldugu sirketin bireylere hizmet veren bir sirket olamayacagi, ama bunu garanti edecek yaptirimin kim tarafindan uygulanacaginin belirsizligi gibi)
Peki sirketler hak ihlalleri dolayisiyla kendi aralarinda savastiklarinda zayiat vermekten, hak ihlali olmadiginda da rekabet yuzunden az kar etmekten bikip usandiklarinda kendi aralarinda anlasarak belirli bolgelere cekilmeye baslarlarsa ne olur? Her biri, birbirinin hizmet verdigi bolgeyi taniyarak o bolgeye girmemeye baslarsa ve oradaki musterileri digerine terk ederse, mevcut piyasalardaki bayii aglari sistemi gibi yani. Hatta baska sirketin eski musterisini almama seklinde bir de prensip anlasmasi yaparlarsa bir ara Turk medyasinda yazarlar icin yapildigi gibi ve bunun icin istemedikleri insanlara hizmet vermeme seklindeki ticari ozgurluklerini kullanirlarsa? Ya kendi musterilerine "Su sinirlarin otesi obur sirketin alanidir, orayi gecerseniz guvenliginizi garanti edemeyiz", diger sirketlerin musterilerine ise "Su sinirdan icerisi hizmet vermeyi sectigimiz musterilerimizin arazileridir, onlarin guvenlikleri geregi temsilcileri olarak sizi guvenlik prosedurleri olmaksizin iceri alamayiz" derlerse. Tipki buyuk sitelerde bugun de oldugu gibi. Bunlari yaparlar mi yapmazlar mi diye sormuyorum. Bunlari yaparlarsa "Hayir, bize rekabet saglamakla gorevliydiniz siz" deme hakkimiz olur mu, onu soruyorum, bir haksizliktan bahsetme hakkimiz olur mu, bunlar ticari bir firmanin sozlesmesine koyamayacagi hukumler midir? Normalde piyasada her sektorde tekele yonelik bir egilim vardir, burada da piyasa duzenini kurmaya calisiyorsak burada da olacaktir, o zaman devlet anti tekel kanunu mu isletecektir?
"Ama bunlar olmaz" diye bir sey yok. Olmus bile zaten, ve bir coklu guvenlik sirketleri dunyasinda yasiyoruz. Mevcut devletleri rekabet eden birer guvenlik sirketi olarak gormemek icin bir sebep yok. Isteyen TC vatandasligindan cikabilir ve o zaman vergi de odemez, ama Turkiyeden de cikarilir. Baska vatandasliga kabul edilmisse gidip orada yasar, ve oraya vergi oder. Zamaninda ahali cok vergiden usandiginda gider yandaki ulkeye ricaci olurlarmis ya, "bizim ulkeyi de siz alin" diye, tevekkeli degil, bir musteri iliskisi var iste.
O yuzden "Ayni cografyada yasayan farkli insanlara hizmet veren guvenlik sirketleri de olabilmeli" demek, anadolu'nun ucra bir mezrasinda "Internet cafeler devletce yasaklanmis kurumlar olmasaydi" demek gibi bir sey. Yasak oldugu icin degil, kimse o hizmeti orada vermedigi icin alamiyorsun. O mezrada yaşayan, şosenin tozundan, inek pisliğinden, çamurdan nefret eden adama hayatta en büyük isteğini soruyorsunuz. Diyor ki "Gürültüden uzakta, yeşille içiçe bir yerde yaşamak istiyorum, her gün yağmur çiselesin toprağa, ben çıplak ayakla yürüyeyim üzerinde." İyi de kardeşim, sen zaten Zincirlikuyu Barboros bulvarında mı oturuyosun sanki. Yağlıboya bir tablo var kafanda, yaşadığın yerin resmi olduğunun farkında değilsin.
Ote yandan mevcut durumda bile mesela "elcilik" denilen kurumun varligi ancak karmasik duzenlemeler ve elcilik topraginin elcinin kendi ulkesine ait sayilmasiyla cozulebilmekte. Bir de dusunun ki butun vatandaslar "elci."
Simdilik bu kadar.
Dogan'in fwd mesajlarindan baslayayim. Ne kadar püriten ve fundamentalist olduklari elestirisini dile getirme isini Ozan'a birakarak konuya geceyim. Digerlerinde bir sey bulamadim, Ekmel Tezel'inki ile ugrasacagim, umarim bir gun okur da bir ise yarar. :)
Ekmel Tezel'in yazisi bir cok soruya cevap veremiyor. Liberteryenizm klasik liberalizmin bir baska adi, Avrupa'da "klasik liberal" olarak gecen hemen herkes Amerikan kaynaklarinda liberteryen diye gecer. Locke vs gibi gercekten tarihsel anlamda da eski olanlar degil tabii, ama yeniler. Ote yandan insanin istedigi guvenlik sirketini secebilecegi modelin adina da zaten liberteryenizm degil anarko-kapitalizm deniyor, ama tutmus bir dusunce degil. Tam anarsizm denmemesinin de iki sebebi var: Birincisi anarko kapitalist modelde ultra minimal de olsa gene kanun koyucu bir devlet ongorulmekte, ama bu devlet sadece adaletin ne oıldugunu tespit eden konumunda olmakta. Saha gorevi olan polislik vs ise taseron rekabetci firmalara yaptirilmakta. Ikincisi bu rekabetci piyasanin anarsik bir ortam dogurmayacagi, cunku bireylerin kendilerini korumayacagi, devletin muhatap alacagi ve bir anlamda denetleyebilecegi sirketlerin varolacagi ongoruluyor. Yani, Ronald Coase'in ongordugu anlamda, sirketlerin varolan piyasayi tam bir kaos olmaktan cikarip musterileri ve kendilerinden olusan kapali duzenlilik gruplarinin toplamina donusturecegi. Herkesin kendi baz istasyonunu kurmasindansa Telsim-Turkcell ve Avea ve benzerlerinden olusan competitive bir piyasanin islev acisindan daha az anarsik olacagi gibi. Anarko-Kapitalist dusunce varsayimlariniz yanlis olunca tutarliligin sizi dogru sonuclara nasil goturmeyeceginin bir kanitidir.
Ote yandan liberteryenizm'i en duzgun ifade eden kisi olarak Nozick gecer her yerde, Ama onun kendisi kitabinda ayni cografyada coklu bir devlet olabilecegini cok acik bicimde reddeder, anasistlere neden anarsizmle olmayacagini ilk bolumde soyleyip ikinci bolumde Rawls'la olan asil devlet tartismasina gecer (ve ona da bu sefer devletle neden olmayacagini soyler).
Ote yandan kimse yari anarsik bir dunyada yasamadigimizi iddia edemez. Tuhaf olan da bunun bir turlu anlasilmamasi. Diyelim rekabetci olarak hizmet eden guvenlik sirketleri var ve hepsi ayni bolgede ayni anda farkli kisilere hizmet veriyorlar. Simdi bu ozgurlukse aslinda ticari bir ozgurluk, yani kosullarda iki taraf da anlasmak zorunda. Sabit ve ihlal edildiginde sana halk ihtilali yapmayi mesru kilan haklarin falan yok, anlasmandan dogan haklarin var sadece. (Adam senin haklarini cignerse gider ust-devletin ticaret mahkemesinde surunursun, mahkum ettirirsen de devlet kendi anlasmali oldugu guvenlik sirketi araciligiyla bu sirketten senin hakkini alir. Bu asamada modelin eksiklerini yuzune vurmayalim; mesela devletin anlasmali oldugu sirketin bireylere hizmet veren bir sirket olamayacagi, ama bunu garanti edecek yaptirimin kim tarafindan uygulanacaginin belirsizligi gibi)
Peki sirketler hak ihlalleri dolayisiyla kendi aralarinda savastiklarinda zayiat vermekten, hak ihlali olmadiginda da rekabet yuzunden az kar etmekten bikip usandiklarinda kendi aralarinda anlasarak belirli bolgelere cekilmeye baslarlarsa ne olur? Her biri, birbirinin hizmet verdigi bolgeyi taniyarak o bolgeye girmemeye baslarsa ve oradaki musterileri digerine terk ederse, mevcut piyasalardaki bayii aglari sistemi gibi yani. Hatta baska sirketin eski musterisini almama seklinde bir de prensip anlasmasi yaparlarsa bir ara Turk medyasinda yazarlar icin yapildigi gibi ve bunun icin istemedikleri insanlara hizmet vermeme seklindeki ticari ozgurluklerini kullanirlarsa? Ya kendi musterilerine "Su sinirlarin otesi obur sirketin alanidir, orayi gecerseniz guvenliginizi garanti edemeyiz", diger sirketlerin musterilerine ise "Su sinirdan icerisi hizmet vermeyi sectigimiz musterilerimizin arazileridir, onlarin guvenlikleri geregi temsilcileri olarak sizi guvenlik prosedurleri olmaksizin iceri alamayiz" derlerse. Tipki buyuk sitelerde bugun de oldugu gibi. Bunlari yaparlar mi yapmazlar mi diye sormuyorum. Bunlari yaparlarsa "Hayir, bize rekabet saglamakla gorevliydiniz siz" deme hakkimiz olur mu, onu soruyorum, bir haksizliktan bahsetme hakkimiz olur mu, bunlar ticari bir firmanin sozlesmesine koyamayacagi hukumler midir? Normalde piyasada her sektorde tekele yonelik bir egilim vardir, burada da piyasa duzenini kurmaya calisiyorsak burada da olacaktir, o zaman devlet anti tekel kanunu mu isletecektir?
"Ama bunlar olmaz" diye bir sey yok. Olmus bile zaten, ve bir coklu guvenlik sirketleri dunyasinda yasiyoruz. Mevcut devletleri rekabet eden birer guvenlik sirketi olarak gormemek icin bir sebep yok. Isteyen TC vatandasligindan cikabilir ve o zaman vergi de odemez, ama Turkiyeden de cikarilir. Baska vatandasliga kabul edilmisse gidip orada yasar, ve oraya vergi oder. Zamaninda ahali cok vergiden usandiginda gider yandaki ulkeye ricaci olurlarmis ya, "bizim ulkeyi de siz alin" diye, tevekkeli degil, bir musteri iliskisi var iste.
O yuzden "Ayni cografyada yasayan farkli insanlara hizmet veren guvenlik sirketleri de olabilmeli" demek, anadolu'nun ucra bir mezrasinda "Internet cafeler devletce yasaklanmis kurumlar olmasaydi" demek gibi bir sey. Yasak oldugu icin degil, kimse o hizmeti orada vermedigi icin alamiyorsun. O mezrada yaşayan, şosenin tozundan, inek pisliğinden, çamurdan nefret eden adama hayatta en büyük isteğini soruyorsunuz. Diyor ki "Gürültüden uzakta, yeşille içiçe bir yerde yaşamak istiyorum, her gün yağmur çiselesin toprağa, ben çıplak ayakla yürüyeyim üzerinde." İyi de kardeşim, sen zaten Zincirlikuyu Barboros bulvarında mı oturuyosun sanki. Yağlıboya bir tablo var kafanda, yaşadığın yerin resmi olduğunun farkında değilsin.
Ote yandan mevcut durumda bile mesela "elcilik" denilen kurumun varligi ancak karmasik duzenlemeler ve elcilik topraginin elcinin kendi ulkesine ait sayilmasiyla cozulebilmekte. Bir de dusunun ki butun vatandaslar "elci."
Simdilik bu kadar.
postalayan: Alper Ecer; saat:
16:48
